احادیث مربوط به تفسیر قرآن
این پژوهشگر «ترس از تردید در قداست کتب حدیث» را شکست
یک پژوهشگر اسلامى مشهور دو کتاب معروف حدیث به نام صحیحین "بخارى و مسلم" را حاوى 653 حدیث نامطمئن و عارى از الزام دانست. وى که معتقد است طلسم ترس از تردید در قداست و صحت مهمترین کتب نزد اکثریت مسلمانان جهان پس از قرآن مجید را شکسته است مى گوید: "پیروى از چنین احادیثى براى هیچ مسلمانى الزام آور نیست".
این پژوهشگر مصرى شخص گمنامى نیست. او جمال البنا برادر کوچکتر حسن البنا بنیانگذار جماعت اخوان المسلمین و فرزند عبدالرحمن البنا محقق احادیث نبوى است، 84 سال دارد و از صاحبنظران مطرح در اندیشه‌هاى اسلامى معاصر است.
جمال البنا مى گوید: "من احادیث نامطمئن و غیر الزام آور را حذف کردم. اما با یک حدیث چنین نکردم و آن حدیث جواز شیر دهى به مرد بزرگسال است". گفتنى است با استناد به این حدیث رئیس سابق دانشکده‌ى حدیث در دانشگاه الأزهر فتوایى را صادر کرد که موجب بحث و جدل فراوان در محافل فرهنگى و مذهبى شد. بر اساس فتواى او " یک همکار زن براى محرم شدن با همکار مرد خود در محیط کارى که جز آن دو ممکن است کسى دیگر حضور نیابد، مجاز است به همکار مردش شیر دهد".
پژوهشگر مصرى به "العربیه.نت" گفت: حذف نکردن این حدیث به این دلیل نبوده است که من آن را صحیح بدانم. این مورد از دست من در رفته است. زیرا من اساساً "صحیح بخارى" را ملاک قرار دادم، چون هر چه در آن آمده ، در "صحیح مسلم" نیز ذکر شده است. حال آنکه حدیث مذکور فقط در صحیح مسلم آمده است. از نظر من نیز از جمله احادیثى است که "بعید بودنش" ارجح است.
کتاب " تجرید البخارى و مسلم من الاحادیث التى لا تُلزم" (جدا سازى احادیث غیر الزام آور از "بخارى و مسلم") که از سوى جمال البنا در 342 صفحه در قطع بزرگ چاپ و منتشر شده است، از نظر نویسنده اش، "آرزویى بزرگ بود که خیلى ها از آن سخن بمیان آوردند، ولى تا به امروز کسى به آن جامه ى عمل نپوشانده بود". وى مى گوید: "رویگردانى از پاکسازى احادیث بویژه در مورد صحیحین ناشى از ترس افراد بوده است، نه عجز آنان. لذا بر خود لازم دیدم که این کار را بکنم."
جمال البنا این کتاب را به رسول اکرم (ص) اهداء کرده واین تقدیم را به مثابه‌ى "عذرى به پیشگاه پیامبر از آنچه که نیاکان ما در حق ایشان و احادیث مبارکه ى حضرتشان مرتکب شده اند"، دانسته است. چرا که "آنان احادیثى را صحیح پنداشته اند که به مقام پیامبر لطمه وارد مى کند، یا بارگاه ربوبیت را خدشه دار مى سازد، یا از شأن ایمان اسلامى، قرآن مجید و جامعه ى مسلمان مى کاهد.
وى گفت: "بحث من ایراد گیرى از پیروى مسلمین از سنت نبوى نیست. زیرا این پیروى راه و روش ما مسلمانان است. اساساً پیروى از احادیث، یک پیروى رفتارى است نه گفتارى. من به هیچ حدیثى که انتساب آن به رسول اکرم (ص) ثابت شده باشد، ایرادى نگرفته و نمى گیرم. شرط من این است که حدیث، عطر پیامبرى داشته باشد و با قرآن سازگارى نشان دهد. اما صد هزار حدیث هست که چنین خواصى ندارند، بلکه به نظر مى آید که بر اثر عوامل مذهبى، سیاسى و اجتماعى زیادى به وجود آمده اند".
استناد به 4 مقدمه ى استدلال
وى افزود: "ذکر همین مقدمات استدلال 80 صفحه را به خود اختصاص داد، لیکن ضرورى بود. به سادگى نمى توان خواننده را از قداست دنیاى بخارى، کتابى که پس از قرآن مجید، صادقترین کتابها نزد مسلمین است، به فضاى نقد و حذف صدها حدیث موجود در آن منتقل کرد، مگر آنکه زمینه چینى لازم براى این کار فراهم شود".
جمال البنا توضیح داد که بعضى از احادیث را به این دلیل رد کرده است که آنها را به اصطلاح فقهاء از "اسرائیلیات" دیده است، بعضى ها را نیز به این سبب نپذیرفته است که به اعتقاد وى از شان ذات الهى یا پیامبر گرامى اش مى کاهد. او گفت: "حداقل چیزى که در مورد چنین احادیثى مى توان گفت این است که اینها الزام آور نیستند".
این پژوهشگر گفت: "احادیث نمى توانند تفسیرگر قرآن باشند، اسباب نزول را بیان کنند و یا نحوه ى ناسخ و منسوخ بودن آیات را روشن سازند. زیرا قران، قطعیت ثبوت دارد. لیکن احادیث - حتى اگر صحیح باشند- نمى توانند بر منسوخ شدن آیه اى یا سبب نزول آن دلالت کنند. این امر اشکال قالبى و محتوایى دارد. قالبى از آن جهت که درجه ثبوت حدیث از قرآن بالاتر نیست، و محتوایى از آن نظر که منزلت و اعتبار حدیث بر قرآن نمى‌چربد".
وى افزود: "با این حال در مورد 53 حدیث احتیاط را بر صحت گذاشتم، که 24تاى آنها در تفسیر قرآن کریم، و11 تاى آنها در زمینه ناسخ و منسوخ بودن آیات و18 تاى آنها شامل احکامى مختلف در مورد مفاد قرآنى است".
جمال البنا 18 حدیث قدسى را به یک سو نهاده است و اظهار مى دارد که:" تنها به وحى الهى معتقد است". وى 28حدیث را که به اعتقادش مخل به عصمت رسول اکرم (ص) است کنار گذاشته و 4 حدیث را متناقض با آیات متعدد قرآنى مبنى بر آزادى عقیده دانسته و رد کرده است. او همچنین 46 حدیث را شامل افراط در بیم و امید دادن و39 حدیث را پایین آورنده ى جایگاه زن دانسته است. علاوه بر اینها از نظر وى 89 حدیث در متن و سیاق خود اشکال دارند.
این محقق اسلامى مصرى مى گوید: "از مجموع 653 حدیثى که کنار گذاشته ام یک سوم شان تکرارى بوده است. گاهى تکرار تا هفت و هشت بار نیز رسیده است". وى معتقد است که تلاشش "نخستین گام با نظم و روش صحیح است که سنت را با ضوابط قرآن منضبط مى کند. ما را از احادیث ساختگى نجات مى دهد و یکى از مهمترین عوامل عقب ماندگى مسلمانان را از سر راه آنها بر مى دارد. این موجب وهن سنت حقیقى نیست. زیرا سنت نمى تواند مخالف قرآن باشد و آنچه که مخالف است باید بدون تردید کنار گذاشته شود. اگر چنین نکنیم به چیزى معتقد شده ایم که با قرآن منافات دارد".
وى مى افزاید: "فکر مى کنم مانع اصلى را برداشته ایم و راه را براى نقد و بررسى سایر کتابهاى سنت و حدیث گشوده ایم. احتیاط نشان دادن در صحت هر حدیث در صحیح بخارى به منزله محتاط بودن در برابر ده حدیث از دیگر کتب غیر صحیحین است."
منبع: سایت فارسى العربیة
کلمات کلیدی:
ساخته شده توسط Rodrigo ترجمه شده
به پارسی بلاگ توسط تیم پارسی بلاگ.
